Spanje, de kanarie in de mijn

 

Achtergrond

Op een wrede manier bracht de covidcrisis in geheel Europa aan het licht hoezeer onze rechtstaat en onze democratie uitgehold waren: zonder protest werden winkels, scholen, ziekenhuizen en andere openbare gebouwen gesloten, in bepaalde landen werden mensen zelfs opgesloten in hun huizen, moesten we in het openbaar onze neus en mond bedekken en werden we aangespoord en in extreme gevallen zelfs op straffe van torenhoge boetes en gevangenisstraffen gedwongen via injectie een substantie tot ons te nemen waarvan niet duidelijk was welke de werkingen en bijwerkingen daarvan zouden zijn. Mensen die de euvele moed hadden deze maatregelen te kritiseren of zich ertegen te verzetten werden in de mildste geval in het openbaar als  “complotdenkers”, “nepnieuwsverspreiders” en “virusontkenners” weggezet en in het ergste geval onder dubieuze voorwendselen gevangen genomen (Reiner Füllmich).

Toen de covidcrisis eindelijk weggeëbd was bleek plotseling dat tal van noodzakelijke dingen als woningbouw, voedselproductie, dijkversterking, aanleg van waterspaarbekkens, schoonhouden van rivier- en beekdalen niet meer mogelijk waren op last van een hogere, ergens in Brussel gevestigde autoriteit waar alle lidstaten van de Europese Unie plotseling gehoorzaamheid verschuldigd bleken te zijn, vanwege een net zo twijfelachtige reden als eerst het covidvirus: het klimaat dat door toedoen van de mens op zou warmen.

Ondertussen viel Rusland een zwak buurland binnen waar de andere autoriteit in Brussel plotseling zich sterk mee verbonden voelt en zich het lot van aantrekt, hetgeen leidt tot een algehele verplichting onze defensie uitgaven te verdubbelen of verdrievoudigen, waar op zich iets voor te zeggen zou zijn, maar waar vele Europese landen momenteel de financiële middelen niet voor hebben.

Concentratie van macht en geld

Ook hebben we overal in Europa een dramatische daling van vakkennis en kritisch denkvermogen kunnen constateren bij onze volksvertegenwoordigers, ingegeven door een toenemende macht van partijbesturen die zich steeds minder aantrekken van de leden van hun afzonderlijke politieke partijen en voor wie talentvolle bestuurders een bedreiging zijn in hun machtsvorming.

Functionerende oplossingen voor de problemen, die steeds groter worden, blijven steeds meer uit, terwijl partij- en regeringsleiders meer bezig lijken te zijn met de voortzetting van hun loopbanen in supranationale organisaties als de EC, ECB, NAVO, WEF en WHO, of grote multinationale, eng met de politiek verweven bedrijven met name in sectoren als de farmaceutische, CTI, en defensie industrie of openbare werken en openbare nutsvoorziening, die op deze manier een macht en rijkdom naar zich toe hebben weten te trekken die hen van rechtswege niet toekomt en die ten koste gaat van de weerbaarheid van de nationale staten en de levensvatbaarheid van zelfstandigen en het midden- en kleinbedrijf.

Protesten

Vanzelfsprekend wordt de bevolking steeds ontevredener en zijn er protesten ontstaan die tot uiting komen in een stemgedrag dat steeds meer in richting gaat van zogeheten extreem rechtse opties, die als men het gedachtengoed van dergelijke politieke partijen (PVV, FvD, VB, AfD, FN, Vox, FI, Fidesz, enz.) op een eerlijke manier analyseert, overeenkomen met waar tientallen jaren geleden erkende politieke partijen van rechtse signatuur (VVD, CDU/CSU, RpR, DC, PP, enz.) nog voor stonden, en wel individuele vrijheid, nationale soevereiniteit, veilige grenzen en op wederzijds respect gebaseerde relaties met zelfs potentieel vijandige naties die ons kwaad zouden kunnen doen (toenmalige Sovjet Unie).

Spanje onder Pedro Sánchez 

Covid in Spanje

Er is echter één land in Europa dat in dit algehele afglijden van rechtsstaat en democratie een bijzondere positie inneemt, omdat al deze ontwikkelingen zich in dit land eerder voordoen en in veel extremere mate en als zodanig als kanarie in de mijn functioneert en dat land is Spanje.

De maatregelen die in Spanje in de covidtijd doorgevoerd werden waren de meest ingrijpende en tirannieke die men zich kan voorstellen: maandenlange opsluiting in eigen huizen, mondkapjes verplicht op straat, op terrassen, op het strand en vanzelfsprekend in alle ruimten waar meerdere personen bij elkaar kwamen, voor kleine kinderen vanaf zes jaar verplicht op school, zelfs tijdens de lessen lichamelijke opvoeding en een vaccinatiedruk waar de meesten niet tegenop konden, ingegeven door de precaire situatie op de arbeidsmarkt en tirannieke bazen in de bedrijven, terwijl Spanje verreweg relatief de meeste coviddoden heeft moeten betreuren: 117.000 in totaal = 2.490 per miljoen inwoners. Ter vergelijking met Nederland: 22.380 = 1.279 per miljoen inwoners.

Corruptie en wanbeleid

Sinds het aantreden van Pedro Sánchez als minister president op 25 mei 2018 via een motie van wantrouwen waarvoor hij de steun kreeg van separatistische en terroristische politieke partijen die in Nederland verboden zouden zijn, is er een reeks wetten aangenomen die alle aan het krankzinnige grenzen. We zijn in Spanje getuige geweest van de vrijlating van allerlei veroordeelden voor terrorisme en meervoudige moord, een woningwet die huiseigenaren volkomen weerloos laat tegenover krakers, een transgenderwet en een wet op seksuele misdrijven die er in de praktijk op neerkomen dat vrouwen en kinderen weerloos zijn tegenover allerlei mishandelaars, verkrachters en seksueel ontaarden en een amnestiewet waardoor de plegers van de staatsgreep in Catalonië, die nu de coalitie van Pedro Sánchez ondersteunen, vrijuit gaan.

Eveneens heeft Pedro Sánchez de gerechtelijke macht ten gunste van zijn PSOE (socialistische partij) weten te koloniseren waardoor een aantal prominente socialistische ex-politici die tot lange gevangenisstraffen veroordeeld waren wegens grootschalige verduistering van overheidsgelden (enkele honderden miljoenen), nu hun straf kunnen ontlopen.

Desalniettemin heeft de justitie bewijsmateriaal weten te verkrijgen dat de regering van Pedro Sánchez zich stelselmatig op grote schaal schuldig maakt aan het verduisteren van overheidsgelden die op geheime bankrekeningen in de Dominicaanse Republiek terecht zin gekomen. Er is reeds een ex-minister in staat van beschuldiging gesteld, gevolgd door de echtgenote van Pedro Sánchez en diens broer. De justitie heeft eveneens de ministers van justitie en financiën, plus Pedro Sánchez zelf in beeld. Andere kopstukken van de PSOE worden via Venezuela in verband gebracht met de drugshandel, waarmee de partij zich deels zou financieren. Het is een kwestie van tijd of de justitie zal ook hen om opheldering vragen. Parallel aan dit schandaal is de landsadvocaat in staat van beschuldiging gesteld wegens het openbaar maken van persoonlijke gegevens van familieleden van politici van oppositiepartijen.

De watersnoodramp

Op 29 oktober vond de watersnoodramp in Valencia plaats waar tot op heden 230 dodelijke slachtoffers bij zijn gevallen. De ramp ontstond als gevolg van hevige aanhoudende stijgregens die in het bergachtige gebied eromheen in deze tijd van het jaar een gewoon verschijnsel zijn. Op de dag zelf bleken de waarschuwingsmechanismen waar zowel het waterschap als de meteorologische diensten over beschikken, niet te werken en waren de lokale autoriteiten niet op hun post, bezig met "belangrijkere" zaken; zij wensten pas aandacht te besteden aan de ramp die zich aan het voltrekken was toen de eerste slachtoffers al waren gevallen.

Ook de landelijke overheid stak geen poot uit, zich verschuilend achter het excuus dat hulpverlening bij rampspoed de exclusieve bevoegdheid is van de deelstaten, hetgeen niet zo is. De hulp die wel onmiddellijk op gang kwam was die van burgers, organisaties en bedrijven die gul doneerden, hulpgoederen en voedsel stuurden en naar Valencia afreisden om te helpen met bergen, schoonmaken en enigszins de orde herstellen. De enige van de autoriteiten die wel begreep wat er gaande was, was Z.M. Philips VI, koning van Spanje, die onmiddellijk zijn voltallige persoonlijke garde naar Valencia stuurde om te helpen, hetgeen door de plaatselijke bevolking zeer gewaardeerd werd.

Er is een algemeen gevoel dat de watersnoodramp voorkomen had kunnen worden. Het blijkt namelijk dat het waterschap in opdracht van het ministerie van milieu bewust vele dammetjes en stuwmeertjes afgebroken had die de watervloeden in bedwang hielden en de beek- en rivierbeddingen niet schoon gehouden had, waardoor allerlei vegetatie kon voortwoekeren waarvan het afval, dat ieder jaar door afsterven ontstaat, proppen had veroorzaakt die het water aanvankelijk tegenhielden, maar door te weinig consistentie te hebben, op een gegeven moment doorbraken en op die manier muren van water genereerden die als tsunami's op de getroffen dorpen neervielen; het zijn deze tsunami's die de grote schade en de slachtoffers hebben veroorzaakt. De redenen die ministerie en waterschap aanvoeren zijn dat in het kader van de Agenda 2030 de natuur “zijn gang moet kunnen gaan" (detail: de vegetatie is van een invasieve soort genaamd arundo donax).

Een traditioneel slecht functionerend land

Echter, ook voor het aantreden van Pedro Sánchez, die slechts het voorlopige dieptepunt is in een reeks van regeringsleiders van steeds meer afnemende kwaliteit, was Spanje al een matig tot slecht functionerend land. In feite bevindt het land zich vanaf de jaren 80 van de vorige eeuw tot nu in één lange structurele economische crisis.

De werkloosheid oscilleert daar tussen de 8% en 28% in plaats van tussen de 0% en 8% (maximaal) zoals in ons eigen Nederland en het begrotingstekort tussen de -20% en -2% in plaats van tussen de -2% en +2% van het BNP zoals in Nederland.

De oorzaak is een chronisch gebrek aan bedrijven, wat het gevolg is van een onhandig systeem van regelgeving die het ZZP-er zijn of een bedrijf erop nahouden bemoeilijkt, een falend belasting- en premiestelsel dat structureel te weinig opbrengt doordat het de tributen op een verkeerd moment heft, doorgaans voordat het inkomen verdiend is, een oerwoud van vaak tegenstrijdige regelgeving op alle niveaus die burgers en bedrijven belemmert in hun groei en inkomensvorming en een topzware overheidsadministratie met vaak elkaar tegenwerkende instanties en een overbodige zogeheten parallelle administratie die de staat jaarlijks een slordige 25 miljard € kost, maar toch op één of andere manier opgehoest moet worden.

In https://jfbakker8530.blogspot.com/2020/11/europese-steunmaatregelen-voor-spanje.html ga ik in detail in op de aspecten van de economische, sociale en politieke organisatie die niet functioneren en hoe deze hervormd dienen te worden. Het huidige artikel is evenwel bedoeld om de achterliggende politieke oorzaak te analyseren en daaruit lering te trekken ten einde te voorkomen dat een land als Nederland eveneens ten prooi valt van een falende politieke organisatie.

Partitocratie

Men hoort vaak dat Spanje niet een democratie heeft, maar een partitocratie. Dit is een gedegenereerde vorm van democratie waarin de politieke partijen een ongewenste greep hebben weten te krijgen op de maatschappij. De oorzaak is dat in Spanje men niet op personen, maar op politieke partijen stemt. Nu doen we dat in Nederland weliswaar ook, maar in tegenstelling tot in Nederland, waar men bij verkiezingen op een bepaalde kandidaat stemt van een lijst, kan dat in Spanje niet. Daar stemt men voor een politieke partij in zijn geheel, met alle kandidaten die op de lijst staan, zonder een bepaalde kandidaat voorkeurstemmen te kunnen geven. Men noemt dit een kiessysteem van gesloten lijsten, i.t.t. landen als Nederland, België, Finland en Zwitserland die kiessystemen hebben met open lijsten.

Het systeem van gesloten lijsten dateert al van 1977 (Koninklijk Besluit 20/1977) toen men hiertoe louter uit praktische overwegingen besloot, ten einde de regeerbaarheid van Spanje te bevorderen in de moeilijke omstandigheden van toen. In de Grondwet van 1978 werd eveneens opgenomen dat Spanje in 52 kiesdistricten opgedeeld zou worden, één per provincie, met het doel een binding te bevorderen tussen volksvertegenwoordigers en hun kiezers. Ieder district levert een aantal zetels aan het Congres (Tweede Kamer) proportioneel aan het aantal inwoners van het district.

De combinatie van gesloten lijsten, die in feite de macht binnen de partij exclusief in handen van de partijleiders legt, plus het bestaan van kiesdistricten dat de vorming van grote politieke partijen bevordert ten nadele van nieuwe formaties, heeft in Spanje tot een ongekende machtsvorming kunnen leiden in handen van de dominerende politieke partijen, de linkse PSOE en rechtse PP op nationaal niveau en de nationalistische partijen in hun perifere regio’s, die hun kans niet onbenut lieten om uitgebreide patronage netwerken te vormen via welke zij tot in alle gelederen van de samenleving hebben weten door te dringen en op deze manier vele kiezers blijvend aan zich hebben weten te binden. Deze politieke partijen zullen nooit instemmen met het openen van de kieslijsten, hetgeen tot uiting kwam in 1985 toen het systeem van gesloten kieslijsten bijna unaniem definitief aangenomen werd in de Organische Wet 15/1985.

In de vele jaren die volgden op het aannemen van de Grondwet is het beleid er steevast op gericht geweest de greep op de samenleving te versterken, het geen tot uiting komt in steeds zwaardere lasten voor zelfstandigen en kleine ondernemers, wetgeving die woningbouw- en bezit bemoeilijkt, een vergunningenstelsel dat kostenverhogend werkt, steeds grotere macht en toenemende willekeur bij de belastingdienst en politisering van instituties die onafhankelijk zouden moeten functioneren, zoals centrale bank, onderwijs en gezondheidszorg. De enige instituties die redelijk buiten schot gebleven zijn, zijn de justitie, krijgsmacht en politiediensten, waar zware toelatingseisen voor gelden die politisering zeer moeilijk maakt, ook al blijft men het proberen.

Fundamentele hervormingen

Om aan de wurggreep van de partitocratie te ontsnappen en daarna werkelijk een vrije en welvarende staat te worden heeft Spanje dringend de volgende fundamentele hervormingen nodig: 

1.        Hervorming van het kiesstelsel.

2.        Volledige ontkoppeling van gerechtelijke macht en politiek.

3.        Regelgeving voor het recht van referendum.

4.        Uitbreiding en verdieping van de rol van het staatshoofd.

Hervorming van het kiesstelsel

De lijsten moeten volledig geopend worden met daaraan gekoppeld een gedwongen democratisering van de politieke partijen (vergroting van zeggenschap en controlemogelijkheden voor de leden, ten koste van de partijbesturen), waaraan het openen van de kieslijsten zal bijdragen. Het districtenstelsel (één per provincie), dat door het systeem van gesloten lijsten de concentratie van macht in weinig politieke partijen bevordert, kan met een systeem van open lijsten deze macht juist ontvlechten, daar het de binding tussen kandidaat en kiezer bevordert. Evenwel, doordat de districten in Spanje, i.t.t. het VK, meerdere zetels leveren, proportioneel aan het aantal inwoners, blijft de pluraliteit gewaarborgd.

Tegelijkertijd zou de Senaat (Eerste Kamer) nu een nutteloze kamer voor een tweede lezing,  meerdere bevoegdheden moeten krijgen. Ten eerste door deze te hervormen tot een territoriale kamer, waarin de Spaanse deelstaten vertegenwoordigd zijn met een aantal zetels per deelstaat proportioneel aan hun inwonertal. Ten tweede door de bevoegdheden uit te breiden tot het afwijzen (bij absolute meerderheid), wijzigen of verbeteren van wetsvoorstellen (gewone meerderheid) zodanig dat geen enkel wetsvoorstel wordt aangenomen zonder goedkeuring bij gewone meerderheid door de Senaat.

Ontkoppeling van gerechtelijke macht en politiek

Nu nog worden de hoogste organen van de Spaanse rechtspraak, de Algemene Raad voor de gerechtelijke Macht en het Constitutionele Hof, voor een periode van zes jaar door het Congres en de Senaat gekozen. Hierdoor is hun samenstelling altijd een koehandel geweest tussen de grote politieke partijen. Men doorbreekt dit door de ambtstermijn van de leden van deze organen levenslang te maken en de benoeming bij vrijkomen van een vacature in handen te leggen van een volledig onafhankelijk adviesorgaan, bijvoorbeeld het staatshoofd, op voordracht van de overige leden van het orgaan waar de vacature ontstaan is (dit systeem blijkt in de VS zeer goed te werken).

Het recht van referendum

Het recht van referendum is een onmisbaar element in een echte democratie; in de meest stabiele en welvarende democratie ter wereld, Zwitserland, wordt bijna alle wetgeving per referendum geregeld. Echter, het referendumrecht dient alleen ter beschikking te staan van de burgers, met nadrukkelijke uitsluiting van de politiek, zoals in Zwitserland, ten einde misbruik en manipulatie te voorkomen. Men zou moeten onderscheiden tussen correctieve, legislatieve en disruptieve referenda. Deze zijn respectievelijk om bestaande wetten te ontbinden indien deze niet op voldoende draagvlak kunnen rekenen of niet blijken te functioneren, om nieuwe wetten in te voeren en om geheel nieuwe staatsrechtelijke omstandigheden te creëren met gevolgen voor lange termijn. Aan opkomst en uitslag van referenda dienen de nodige eisen te worden gesteld om deze als aangenomen te kunnen beschouwen.

Uitbreiding en verdieping van de taken van het staatshoofd

In Europa is de functie van het staatshoofd in alle landen, behalve Frankrijk, teruggebracht tot louter representatieve en ceremoniële taken; noch kan hij iets doen in tijden van zware maatschappelijke crises, noch heeft hij de mogelijkheid om de verwording van bestuur en instituties een halt toe te roepen. Echter, de neutrale positie van het staatshoofd maakt van hem de ideale figuur om in te grijpen bij grote problemen die vanuit de politiek niet meer opgelost kunnen worden of wanneer de politiek zelf een probleem is geworden.

Er dienen zich drie beleidsterreinen aan waar het staatshoofd een helpende en beslissende rol kan spelen. Deze zijn het waarborgen van de scheiding der machten (zie het opgemerkte over de ontkoppeling van gerechtelijke macht en politiek), de bestuurbaarheid van het land en de veiligheid en onschendbaarheid van het nationale grondgebied.

Wat de bestuurbaarheid van het land betreft zou het staatshoofd het recht moeten hebben sturend op te treden bij kabinetsformaties (traditioneel in Nederland en België moeilijke aangelegenheden, maar sinds Pedro Sánchez ook in Spanje), politieke partijen te weren wier gedachtengoed en handelingen in conflict staan met de grondwet (in Nederland bestaan dergelijke partijen niet, maar in Spanje zijn dat separatistische partijen die desnoods met geweld afscheiding van delen van het grondgebied voorstaan) en regeringen te ontslaan die niet meer op de nodige parlementaire steun mogen rekenen, met het uitschrijven van nieuwe algemene verkiezingen als gevolg; in Nederland was ons dan waarschijnlijk het vernederende spektakel van de gelegenheidscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB, mogelijk de meest ineffectieve regering uit de parlementaire geschiedenis van Nederland, bespaard gebleven.

De veiligheid en onschendbaarheid van het grondgebied heeft betrekking op het inzetten van de krijgsmacht daar en wanneer dit gewenst is, doch indien daartoe vanuit de regering geen enkel initiatief komt. Spanje heeft met de watersnoodramp van 29 oktober 2024 gevaarlijke situaties meegemaakt waarin de hulp van de krijgsmacht onmisbaar was voor het handhaven van orde en veiligheid, het redden van slachtoffers en het voorkomen van escalaties. De krijgsmacht werd toen niet ingezet waardoor meer slachtoffers zijn gevallen dan nodig was. Zowel in Nederland als in Spanje is het staatshoofd de opperbevelhebber van alle strijdkrachten en dienen over alle bevoegdheden te beschikken deze in uitzonderlijke noodsituaties in te zetten.

De uitweg

De structurele problemen in Spanje lost men niet op met nieuwe algemene verkiezingen en een regeringswissel: de politieke partij die de regering zou overnemen, de PP (Volkspartij), is in hetzelfde klimaat van ongebreidelde machtsvorming groot geworden en maakt zich schuldig aan dezelfde patronagepraktijken. Bovendien steunen liberaalconservatieven en socialisten elkaar in het Europese parlement consequent, iets wat we ook in Nederland zien, waardoor behalve wat economische sanering, geen grote veranderingen te verwachten zijn in Spanje. Ook het eventuele deelnemen van het “extreem” rechtse Vox aan een nieuwe regering, die o.a. het afwijzen van de Agenda 2030 en een streng immigratiebeleid voorstaat, zal niet de broodnodige verandering brengen in het kiesstelsel, daar Vox in de korte tijd dat het bestaat zich ook al comfortabel geïnstalleerd heeft in de machtsstructuren die de gesloten kieslijsten mogelijk maken.

De verandering zal moeten komen van burgerinitiatieven en het optreden van de justitie, die er vanwege de beschikbaarheid van steeds meer bewijsmateriaal er steeds meer in slaagt het net rond de corrupte regering te sluiten. Bij het verkrijgen van dit bewijsmateriaal heeft een dappere journalist, ene José Luis, alias Alvise, Pérez baanbrekend werk verricht, vrezend voor vrijheid en leven, met zijn netwerk van “ardillas” (eekhoorntjes, een klein knagend zoogdier dat zich overal ongemerkt binnen weet te wurmen), die de corrupties van vele politieke kopstukken in verschillende formaten hebben weten vast te leggen en nu, in samenwerking met de justitie, druppelsgewijs in de openbaarheid komen en regering en partij van Pedro Sánchez in hun voegen doen kraken en op hun grondvesten doen schudden; het aftreden van Pedro Sánchez en zijn politieke verdwijning lijken nu een kwestie van tijd.

In april vorig jaar transformeerde hij zijn netwerk in een kiezerscollectief, genaamd “Se Acabó La Fiesta” (Het Feest Is Over) ten einde onschendbaarheid te verwerven door voor het Europese Parlement gekozen te kunnen worden, zodat hij zonder voor onrechtmatige arrestatie behoeven te vrezen zijn werk kon voortzetten; hij haalde ruim 800.000 stemmen op, hetgeen als een wonder beschouwd wordt, vanwege de algehele boycot door andere politieke partijen en officiële nieuwsmedia die hem ten deel viel. “Se Acabó La Fiesta” (SALF) is nu een reguliere politieke partij van patriottisch rechtse signatuur, ideologisch vergelijkbaar met het Nederlandse Forum voor de Democratie, waarvan onofficieel verwacht wordt een machtsfactor van belang te worden bij de komende algemene verkiezingen, waarvan de waarschijnlijkheid van spoedige afkondiging per dag groter wordt. SALF is de enige Spaanse politieke partij die onomwonden opening van de kieslijsten en democratisering van de politieke partijen eist; meer dan voldoende reden om deze partij vanuit de Nederland onomwonden te steunen.